Türkiye Varlık Fonu dünyanın konuştuğu bir operasyonla ülkenin en büyük şirketlerinden biri olan Turkcell’in yüzde 26.2’si oranında en büyük hissedarı oldu. Satın almanın bu kadar konuşulmasının sebebi; Turkcell’in New York Borsası’nda işlem gören tek Türk şirketi olması, alınan hisselerin önemli bir kısmının İsveçli bir şirkete ait olması, Türkiye Varlık Fonu’nun ilk kez nakit ile bir şirkete ortak olması ve tüm analizciler tarafından çok karlı bir alım olarak yorumlanması oldu. Tüm bunlar gözleri Türkiye Varlık Fonu’na çevirirken varlık fonlarının dünyadaki durumları da merak edilenler arasında oldu.

Dünya genelinde 40’tan fazla ülkede 100’e yakın varlık fonu bulunmakta.Dünyadaki varlık fonlarının değeri 8 trilyon dolar civarında. Türkiye Varlık Fonu, toplam varlıkları açısından dünyada 14’üncü sırada. 2018 konsolide denetimine göre TVF’nin sermaye toplamı yaklaşık 33 milyar dolar.

Varlık fonları çeşitli finansal varlıklara yatırım yaparak gelirini artırmayı hedefleyen, devletin sahipliği ve yönetimi altında çalışan fonlardır. Varlık fonu genellikle fazla bütçelerden oluşuyor, bu fazla bütçeyi kullanmanın yollarından biri de varlık fonu kurarak bütçe fazlalarını buraya aktarıp bu fonla ulusal veya bazı finansal varlıkları satın alıp gelecek kuşaklara artırmaya çalışır. Bu fonlar genellikle uluslararası platformlarda emtia hisse senetleri, tahvil ve gayrimenkulde değerlendirilir. Varlık fonları sadece toplanan paraları değerlendirmek için değildir, devletin borç ödemelerinde de kullanılır.

Sadece 2018-2019 döneminde dünya genelindeki varlık fonları 267 anlaşmaya yatırım yaptı. Bu dönemdeki anlaşmaların toplam değeri 139 milyar dolar civarındaydı.

2018-2019 döneminde varlık fonlarının en fazla anlaşma yaptığı sektörler sırasıyla; teknoloji, fen bilimleri, gayrimenkul, hizmet ve altyapı sektörleri oldu.

En aktif varlık fonları

Aynı dönemde en aktif 10 varlık fonu 82 anlaşma ile Singapurlu Temasek, 58 anlaşmayla Government of Singapore Investment Corporation, 19 anlaşmayla Mubadala Investment Company, 18 anlaşmayla Government Pension Fund Global, 15 anlaşmayla Abu Dhabi Investment Authority, 13 anlaşmayla Qatar Investment Authority, 12 anlaşma ile Future Fund, 11 anlaşma Ireland Strategic Investment Fund ve 9 anlaşmayla Russian Direct Investment Fund oldu.

En çok ilgi duyulan ülkeler

Geçen yıl varlık fonlarının en fazla ilgili duyduğu ülkeler sırasıyla; ABD, Çin, Hindistan, Birleşik Krallık, Singapur, İrlanda ve Rusya oldu. 2018-2019 döneminde en fazla ilgi gösterdiği endüstriler; Biyotek, yazılım, fintech, veri, lojistik, mobilite, ofis, e-ticaret, yiyecek-içecek ve sağlık olarak sıralandı. Dünya genelinde ağırlıklı olarak petrol ve doğal kaynak temelli kurulan fonların yanı sıra ihracat ve finans piyasalarındaki gelirlerle kurulan varlık fonları da mevcut. Küresel dağılıma bakıldığında fonların doğal kaynak zengini Ortadoğu ve Orta Asya ile ihracat ve finans merkezlerine odaklı Uzak Doğu’da yoğunlaştığı görülüyor.

Varlık fonlarının işlevi

Fon yönetimine ve devletlerin hedeflerine göre varlık fonlarının işlevi birçok farklı noktaya dayanıyor. Bir tasarruf aracı olarak varlık fonları, uzun vadeli yatırım kapasitesi oluşturması bakımından ekonomik büyüme ve kalkınmaya doğrudan katkı sağlıyor. Varlık fonları ayrıca iç ve dış şokların oluşturabileceği dalgalanmalara karşı direnç, dev projelere finansman, finansal sisteme likidite akışı sağlayarak piyasa dengesinin korunması, tasarrufların stratejik alan ve yatırımlara yönlendirilmesi gibi noktalarda dikkat çekiyor.

Bununla birlikte varlık fonları, doğal kaynak ihracatçısı ülkeler açısından bakıldığında istikrar fonu rolüyle ülke ekonomilerini petrol başta olmak üzere fiyat dalgalanmalarından korumak ve yeni yatırım alanlarına imkan sağlayarak ekonomik çeşitlendirmeyi teşvik etmek amacı taşımakta. Doğal kaynakların yenilenemez oluşu da hesaba katılırsa, bugün elde edilen zenginlik ve refahın gelecek kuşaklara aktarılmasında da varlık fonları öne çıkıyor.

Hedefler ve kaynaklar

Dünya genelinde faaliyette bulunan ulusal varlık fonlarının hedefleri; ekonomik büyüme ve ulusal refahın korunarak gelecek nesillere aktarılması, makroekonomik politikalarla mali istikrarın sağlanması, ekonomik kalkınmanın desteklenmesi olarak sıralanıyor. Ülkeler, kendi hedef ve stratejileri doğrultusunda özel yatırımlar gerçekleştiriyor. Varlık fonları özellikle, ekonomileri petrol gibi tek bir kaynağa bağlı olan ülkelerde mevcut zenginliğin gelecek nesillere taşınması ve ekonominin çeşitlendirilmesi işlevini görüyor.
Mali istikrar amacı taşıyan fonlar ise ekonominin iç ve dış şoklardan korunması, kısa dönemli sermaye hareketlerinin bertaraf edilmesi işlevi görüyor. Varlık fonlarını ekonomik kalkınmayı destekleme amacıyla kullanan ülkeler ise ulaşım, enerji, iletişim ve stratejik sektörlerde altyapı yatırımlarının yanı sıra insan sermayesinin güçlendirilmesi amacıyla sağlık ve eğitim gibi sosyal yatırımlar da gerçekleştiriyor.

2008 krizinin ardından yükselişe geçtiler

Varlık fonlarına sahip olan ülkeler petrol başta olmak üzere doğal kaynaklar, dış ticaret fazlası ve finansal işlemlerden sağlanan gelirler ile fonlarına kaynak sağlamakta. Fonlar sahip oldukları varlıkları ile hem finansal istikrar hem de küresel anlamda bir yatırım aracı özelliği taşıyor. Norveç, Rusya gibi petrol gelirleriyle, Çin ve Singapur gibi emtia dışı varlıklarla kurulan fonlara sahip olan ülkelerin birçok küresel yatırımı bulunuyor. Özellikle 2008 küresel ekonomik krizini takip eden dönemde varlık fonları ve rolleri oldukça önem kazanmaya başladı.

En büyük 5 varlık fonu

Dünyanın en büyük varlık fonu sermaye toplamı 1,18 trilyon dolar ile Norway Government Pension Fund Global. Bu varlık fonunun Nestle, Royal Dutch Shell, Apple, Roche Holding, Novartis, Alphabet ve Microsoft gibi uluslararası şirketlerde hissesi var.
İkinci büyük varlık fonu, sermaye toplamı 940 milyar dolar olan China Investment Corporation. Şirket bonoları, devlet tahvilleri, risk fonları, uzun dönemli altyapı, sanayi, gayrimenkul yatırımları ve ABD devlet tahvilleri fonun yatırımları arasında yer alıyor.
Sermaye toplamı 579 milyar dolar olan Abu Dhabi Investment Authority’in yatırım alanları arasında General Electric ve Airbus gibi önemli şirketlerin yanı sıra gayrimenkul, bilişim, sağlık, sanayi, havacılık gibi sektörler bulunuyor.
Dördüncü büyükvarlık fonu Kuwait Investment Authority’in sermaye toplamı 533 milyar dolar. Bu varlık fonunun İngiltere, Avustralya, Türkiye ve Japonya’da önemli gayrimenkul yatırımları var. Fonun ayrıca altyapı yatırımları ile Çin ve ABD pazarlarında da yatırımları bulunuyor.
Hong Kong Monetary Authority Investment Portfolio’nun ise sermaye toplamı 528 milyar dolar civarında. Fon son dönemlerde Avustralya’da gayrimenkul piyasasına yüklü yatırımlar yapıyor. Çevreci politikalarıyla dikkat çeken fon ahşap mühendislik projelerine de para aktarıyor.
Son dönemde varlık fonlarının telekom sektöründe attığı adımlar
Son yıllarda bazı varlık fonları Telekom sektöründe satın almalar veya yatırımlar yapıyor. Bunlardan bazıları şöyle sıralanabilir;
Hindistan’ın en büyük telekom operatörü Reliance Jio’nun son dönem yatırımcıları arasında Abu Dhabi Sovereign Wealth Fund (Mubadala) da yer alıyor.
Malezya varlık fonu Khazanah Nasional Bhd, Mayıs ayı sonlarında ulusal telekom şirketi Telekom Malaysia’daki hisselerini satarak 169.1 milyon dolar gelir elde ettiğini duyurdu.
Singapur ve Abu Dabi varlık fonları, İtalyan Benetton ailesiyle birlikte İspanyol baz istasyonu operatörü Cellnex için kurdukları hissedarlık paktını bozdu. Bu ay tamamlanması beklenen anlaşmayla Benetton ailesinin Cellnex’teki hisse payı yüzde 16,45, Abu Dabi ve Singapur varlık fonlarınınkiyse her birine yüzde 6.73 olarak ayrılacak.

(iha)